Natuurwetenskappe Gr 8 Junie Eksamen

Instruksies en Inligting:

Skryf jou naam, van, klas en datum op die foliopapier.
Die vraestel bestaan uit SES bladsye en VYF vrae. Beantwoord AL die vrae op die foliopapier.
Trek ‘n lyn na elke vraag.
Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is.
Die diagramme is NIE noodwendig volgens skaal geteken NIE.
Skryf netjies en leesbaar.
Skryf slegs met ‘n blou pen.
Sterkte en lekker skryf!

Assessering: Junie Eksamen
Eksaminer: Mej. M Visser & Mej. A Smalberger
Moderator: Me. E Jordaan
Datum: 02 Junie 2023
Punte: 100
Tyd: 90 min

Vraag 1: Kortvrae

1.1. Vier opsies word as moontlike antwoorde op die volgende vrae gegee. Kies die korrekte antwoord en skryf net die letter (A–D) neer.

Die volgende is ’n voorbeeld van ’n biotiese komponent van ’n ekosisteem.

A. ’n Skoon sementdam wat slegs water bevat.
B. Die wind.
C. Hitte.
D. ’n Grasland.

Atome bestaan uit ...

A. elemente en verbindings.
B. protone, elektrone en neutrone.
C. neutrone, elemente en elektrone.
D. protone en neutrone.

Die reaktante in ’n chemiese reaksie is ...

A. die nuwe stowwe wat gevorm word.
B. al die stowwe wat met mekaar reageer.
C. al die stowwe wat in die vastestoffase voorkom.
D. al die stowwe wat betrokke is.

Watter een van die volgende is NIE ’n voorbeeld van ’n verbinding nie?

A. O₂
B. CO₂
C. CuCl₂
D. H₂O

Watter een van die volgende veroorsaak malaria in die mens?

A. Fungi
B. Bakterieë
C. Protista
D. Virusse

Smelting is die verandering in toestand van ’n ...

A. vloeistof na gas
B. vastestof na gas
C. vloeistof na vastestof
D. vastestof na vloeistof

Indien ’n atoom 15 protone in die kern het, moet dit ook ... hê om neutraal te wees.

A. 15 neutrone in die kern.
B. 15 elektrone in die kern.
C. 15 protone om die kern.
D. 15 elektrone om die kern.

Die smeltpunt van element Y is 25°C. Die kookpunt van die element is 70°C. By 30°C is die element ’n ...

A. vloeistof
B. gas
C. damp
D. vastestof

In watter een van die volgende stowwe sal die afstande tussen die deeltjies die grootste wees?

A. ’n Houer vol water.
B. ’n Blok yster.
C. ’n Houer vol lug.
D. ’n Houer vol sand.

Water is verskillend van ander stowwe, want dit is ...

A. minder dig in sy vastestoffase as in sy vloeistoffase.
B. meer dig in sy vastestoffase as in sy gasfase.
C. meer dig in sy vastestoffase as in sy vloeistoffase.
D. minder dig in sy vastestoffase as in sy gasfase.

(20)

1.2. Kies ’n term in KOLOM A wat pas by ’n beskrywing in KOLOM B. Skryf slegs die letter langs die vraagnommer neer.

KOLOM A	KOLOM B
1.2.1. ’n Vleiland	A. Organisme
1.2.2. ’n Kudde bokke in die Serengeti	B. Gemeenskap
1.2.3. Lug, grond en reën	C. Ekosisteem
1.2.4. Al die plante en diere in die Weskus Nasionale Park	D. Populasie
1.2.5. Protea blom	E. Abiotiese faktore

(5)

1.3. Gee een woord of term vir die volgende beskrywings. Skryf slegs die nommer en die korrekte woord neer, bv. 1.3.6. Predatoor.

Die stowwe aan die linkerkant van ’n chemiese vergelyking.
Beweging van vloeistof- of gasdeeltjies van ’n hoë na ’n laer konsentrasie.
Negatiewe deeltjies van ’n atoom.
Die hoeveelheid massa per volume eenheid.
Die naam van die wetenskaplike teorie wat verduidelik dat alle materie (vastestowwe, vloeistowwe en gasse) uit deeltjies bestaan.

(5)

1.4. Bestudeer die onderstaande diagram en beantwoord die vrae wat volg:

1.4.1. Benoem die fase wat deur nommer 2 op die diagram aangedui word. Verskaf ’n rede vir jou antwoord.

(2)

1.4.2. Gee die naam van die proses wat deur A voorgestel word.

(1)

1.4.3. In watter fase (1, 2, 3 of ’n kombinasie van die drie) het die deeltjies die vermoë om druk op die kante van ’n verseëlde houer toe te pas?

(1)

1.4.4. Wat word die proses (proses D) genoem waar die fase van materie in diagram 3 direk oorgaan na die fase van materie in diagram 2?

(1)

(5)

Vraag 2

2.1. Fotosintese is ’n noodsaaklike lewensproses wat plaasvind. Tydens fotosintese word twee stowwe gebruik om twee nuwe stowwe te vorm. Die energie wat benodig word om die reaksie te laat plaasvind, word deur die letter C, voorgestel.

𝑪
𝑨+𝑩 →𝑫+𝑬

2.1.1. In watter tipe organismes vind fotosintese plaas?

(1)

2.1.2. Identifiseer die volgende komponente van die reaksie van fotosintese:

a. A
b. B
c. D
d. E

(4)

2.1.3. Waar kom die energie vandaan wat deur C voorgestel word?

(1)

2.2. Respirasie vind in alle lewende organismes plaas. Hierdie reaksie produseer die energie wat organismes benodig vir al lewensprosesse. Deur na die reaktante van respirasie te verwys, stel twee dinge voor wat ’n dier kan doen om meer energie deur respirasie te verkry.

(2)

(8)

Vraag 3

3.1. Bestudeer die energie piramide en beantwoord die vrae wat volg:

3.1.1. Hoeveel trofiese vlakke het hierdie energie piramide?

(1)

3.1.2. Identifiseer ’n:

a. sekondêre verbruiker.
b. produsent.

(2)

3.1.3. Klassifiseer die rooikat volgens sy verbruikersvlak.

(1)

3.1.4. Volgens die piramide is die verkleurmannetjie ’n karnivoor. Watter tipe karnivoor is dit?

(1)

3.2. Mikro-organismes is organismes wat nie met die blote oog gesien kan word nie. Hierdie organismes kan skadelik of nuttig wees vir die omgewing en die spesies wat daarin voorkom.

3.2.1. Trek die tabel op jou antwoordblad oor en klassifiseer die volgende onder die korrekte mikro-organisme:

BAKTERIEË

VIRUS

FUNGI

PROTISTA

(4)

3.2.2. Mikro-organismes is ook ontbinders wat ’n baie belangrike rol speel in die voedselkettings in ’n omgewing. Verduidelik wat bedoel word met die term ‘ontbinder’.

(1)

3.2.3. Noem en gee ’n voorbeeld van hoe nuttige mikro-organismes in ons alledaagse lewe gebruik word (bv. bakterië in jogurt).

(2)

(12)

Vraag 4

4.1. Tabuleer twee verskille tussen die deeltjies van ’n vastestof en ’n vloeistof. Maak gebruik van terme soos ‘spasies’, ‘energie’, ‘aantrekkingskragte’, ens.

(5)

4.2. Een van die gewildste maniere om vas te stel of ’n eier vrot is, is om die dryftoets te doen. ’n Eier sal sink of dryf afhangend van hoe vars dit is. Gebruik hierdie agtergrondinligting en bestudeer die prentjie van eiers H, I, J, en K en beantwoord die vrae wat volg:

4.2.1. Rangskik die eiers van mees tot minste vars.

(1)

4.2.2. Verduidelik jou antwoord in 4.1. volledig deur na die digtheid van die eiers relatief tot water en wanneer hulle dryf of sink, te verduidelik.

(3)

4.3. Bereken die digtheid van ’n 200g reghoekige blok met die volgende dimensies:

Lengte = 5 cm
Breedte = 3 cm
Hoogte = 4 cm

(4)

4.4. Die volgende diagram toon 'n metaalbal- en ringapparaat. Dink jy die bal sal steeds deur die ring pas wanneer die bal verhit is? Motiveer jou antwoord.

(1)

4.4.2. Wat sal met die geelkoperbal gebeur wanneer sy temperatuur weer terugkeer na kamertemperatuur? Sal dit groter, kleiner of dieselfde grootte wees as sy oorspronklike grootte, voordat dit verhit is? Verduidelik jou antwoord.

(2)

4.5. Noem een manier hoe druk van gasdeeltjies in ’n houer verhoog kan word.

(1)

4.6. Identifiseer die aantal protone, neutrone en elektrone van die volgende element:

(3)

(20)

Vraag 5

5.1. Beskou die volgende chemiese reaksie: Koolstofdioksied → Koolstof + Suurstof.

5.1.1. Wat is die reaktant(e) in hierdie chemiese reaksie?

(2)

5.1.2. Wat is die produk(te) in hierdie chemiese reaksie?

(2)

5.1.3. Is koolstofdioksied ’n element of ’n verbinding? Gee ’n rede vir jou antwoord.

(2)

5.2. Beskou die volgende chemiese reaksie: Magnesium + Swawel → Magnesiumsulfied.

5.2.1. Noem die element(e) in hierdie reaksie.

(2)

5.2.2. Noem die verbinding(s) in hierdie reaksie.

(2)

(10)

Vraag 6

Lees die volgende artikel en beantwoord die vrae wat volg:

6.1. Verduidelik waarom bye die gevaar loop om uitgewis te word.

(1)

6.2. Is ’n heuningby ’n voorbeeld van ’n herbivoor, ’n karnivoor, of ’n omnivoor? Gee ’n rede vir jou antwoord.

(2)

6.3. Verduidelik waarom bye belangrik is vir landbou aktiwiteite.

(1)

6.4. Noem enige twee natuurlike rampe wat ekosisteme kan ontwrig.

(2)

6.5. Gebruik die data in die bostaande tabel en illustreer op ’n histogram wat die persentasie afhanklikheid is wat die verskillende voedselgewasse met bye het, om hulle te bestuif.

(6)

6.6. Watter voedselgewas is die meeste afhanklik van bye vir bestuiwing?

(1)

6.7. Verduidelik wat met die verbruikers sal gebeur indien die voedselgewasse wat genoem word nie bestuif word deur bye nie en begin sterf.

(2)

(15)

Totaal: 100 Punten

Kan jy ’n wêreld indink sonder bye? Ek kan nie ’n wêreld indink sonder bye nie. Hierdie fantastiese klein wesens is nie net ’n lewensbelangrike deel van ons ekosisteme nie; maar speel ook ’n groot rol in ons voedselproduksie. Wêreldwyd, is drie uit vier van ons voedselgewasse afhanklik van bestuiwers soos bye, skoenlappers en ander klein wesens. In Europa, bestuif insekte – hoofsaaklik bye, 84% van alle gekweekte plante. Grootskaalse boedery bedreig egter bye deur hulle van waardevolle voedselbronne te ontneem en stel hulle bloot aan giftige chemikalieë. Dit veroorsaak dat die bestaan van bye en ander bestuiwers ernstig bedreig word. Hierdie plaas ons voedsel verskaffing en ekologiese balans in gevaar. Die onderstaande tabel dui sommige van die voedselgewasse aan wat afhanklik is van bye vir bestuiwing en die persentasie afhanklikheid wat hulle het vir bye om hulle te bestuif.

Voedselgewas	% Afhanklikheid
Sojabone	50
Lusern	60
Katoen	80
Amandels	100
Appels	90
Lemoene	90

(Bron: aangepas uit artikel op www.greenpeace.org)

Natuurwetenskappe Gr 8 Junie Eksamen Uitsig

Natuurwetenskappe Gr 8 Junie Eksamen Uitsig