Mikrobiologia ĆWICZENIE 4: Pożywki i Posiewy Mikrobiologiczne

Wprowadzenie do pożywek mikrobiologicznych

Pożywki mikrobiologiczne to mieszaniny starannie dobranych składników, które zawierają niezbędne substancje odżywcze, umożliwiające wzrost i rozmnażanie różnych rodzajów mikroorganizmów. Są one kluczowe w mikrobiologii, stosowane do wykrywania, namnażania oraz identyfikacji drobnoustrojów w warunkach in vitro.

Cechy prawidłowej pożywki

Odpowiednia pożywka powinna charakteryzować się:

Składnikiem odżywczym: zapewniającym źródło pierwiastków biogennych, energii (cukry, inne źródła) oraz soli mineralnych (np. sodu, wapnia, potasu).
Wzrostowymi substancjami: takimi jak witaminy i aminokwasy.
Obecnością składników różnicujących: lub/i wybiórczych.
Jałowością.
Odpowiednim pH: oraz potencjałem redoks.
Izotonicznością: na poziomie zbliżonym do panującego w komórce, co zapobiega uszkodzeniom komórek.
Przejrzystością: z wyjątkiem podłoży z nierozpuszczalnymi składnikami.

Podłoża dla heterotrofów

W pożywkach dla heterotrofów istotne jest:

Źródło węgla: np. cukry, glicerol, mannitol.
Źródło azotu: połączenia nieorganiczne (soli amonowe, wodorotlenek amonu) oraz organiczne (ekstrakty z tkanek roślinnych i zwierzęcych).
Czynniki wzrostowe: takie jak witaminy i ekstrakty.
Sole mineralne: regulujące gospodarkę osmotyczną oraz pH (np. fosforany potasu).

Rodzaje składników w pożywkach

W pożywkach wyróżnia się składniki selektywne, które mają za zadanie hamować rozwój określonej grupy mikroorganizmów:

Dla bakterii G(-): np. azydek sodu, sole żółci.
Dla bakterii G(+): np. fiolet krystaliczny, zieleń brylantowa.
Dla grzybów: chloramfenikol, oxytetracyklina.

Czynniki zestalające

Najczęściej wykorzystywanymi czynnikami zestalającymi pożywek są:

Agar-agar: polisacharyd pochodzenia morskiego, stosowany ze względu na jego żelujące właściwości.
Żelatyna: białkowy czynnik uzyskiwany z kolagenu, stosowany głównie przez drobnoustroje o właściwościach proteolitycznych.

Podział pożywek mikrobiologicznych

Pożywki można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów:

Według pochodzenia składników:

Naturalne: nie mają precyzyjnie zdefiniowanego składu chemicznego, zawierają ekstrakty organiczne.
Syntetyczne: mają ściśle określony skład chemiczny, stosowane głównie w diagnostyce.
Półsyntetyczne: syntetyczne z dodatkami ekstraktów.

Według zawartości składników odżywczych:

Minimalne: zawierają tylko niezbędne składniki do wzrostu.
Pełne: zawierają wszystkie składniki, np. bulion odżywczy.
Wzbogacone: z dodatkiem krwi lub surowicy.

Według zastosowania:

Wybiórcze: stymulują wzrost wybranych mikroorganizmów, hamując inne.
Ogólne: wspomagają rozwój większości drobnoustrojów.

Według konsystencji:

Stałe: z 1,5 - 2% agaru.
Płynne: wszystkie składniki są całkowicie rozpuszczone.
Półpłynne: z 0,1 - 0,7% agaru.

Według funkcji:

Selektywne: hamujące wzrost jednej grupy drobnoustrojów.
Namnażające: z płynnej konsystencji do namnażania mikroflory.
Różnicujące: umożliwiające selekcję na podstawie cech wzrostu.
Diagnostyczne: służące do identyfikacji mikroorganizmów.

Przygotowanie podłoży

W procesie przygotowywania podłoży należy zwrócić szczególną uwagę na:

Używanie odpowiednio umytych i wypłukanych naczyń szklanych.
Ścisłe przestrzeganie procedur i przepisów.
Wykorzystanie wyłącznie wody destylowanej.
Ustalenie właściwego pH podłoża.
Przygotowanie do jałowienia.

Posiewy mikrobiologiczne

Definicja posiewu odnosi się do przenoszenia drobnoustrojów z hodowli lub badanego materiału do płynnej pożywki. Główne cele posiewów obejmują:

Utrzymanie żywotności i aktywności drobnoustrojów.
Izolacja czystych kultur.
Diagnostyka wyizolowanych szczepów.
Ocena stanu mikrobiologicznego.
Ilościowe oznaczanie drobnoustrojów.
Przygotowanie inokulatów do badań lub zastosowań przemysłowych.

Metody posiewów

Metody posiewów mikrobiologicznych mogą obejmować:

Posiewy do pożywek płynnych: wykorzystujące ezy lub pipety do namnażania.
Posiewy do pożywek zestalonych: wykonywane na skos lub w słupku.
Oznaczanie liczby drobnoustrojów: posiewy na płytkach Petriego, w tym metoda powierzchniowa i zalewowa.

Posiewy ilościowe

Procedura rozcieńczeń badanych materiałów polega na:

Przygotowaniu 10-krotnych rozcieńczeń badanej próbki przy użyciu jałowej pipety.
Umożliwieniu dalszego rozcieńczania w kolejnych fazach dla uzyskania mniejszych stężeń.

Najczęściej stosowane rozcieńczalniki

W mikrobiologii powszechnie stosuje się różne typy rozcieńczalników, w tym:

Płyn fizjologiczny (0,85% NaCl).
Płyn Ringera z mieszanką chlorków.
Płyn fizjologiczny z peptonem lub cytrynianem.
Płyn fizjologiczny z buforem fosforanowym.

Mikrobiologia: Pożywki i Posiewy Mikrobiologiczne

Mikrobiologia: Pożywki i Posiewy Mikrobiologiczne